حسین دهلوی
موسیقی‌دان، آهنگساز و رهبر ارکستر ایرانیاست.
حسین دهلوی، در سال ۱۳۰۶ در تهران به دنیا آمد. او آموزش موسیقی را از پنج سالگی نزد پدرش، معزالدین دهلوی که از شاگردان علی اکبر شهنازی بود، آغاز کرد و در ۹ سالگی با تشویق مادرش به ساز ویولن علاقه‌مند شد.
فراگیری ویلن را نزد ابوالحسن صبا پی گرفت. او همچنین در هنرستان عالی موسیقی نزد حسین ناصحی و هایمو تویبر آهنگسازی را فرا گرفت. او به شکل خصوصی در این زمینه از آموزش‌هایتوماس کریستین داوید نیز بهره‌مند شد. «باله بیژن و
منیژه» و «سبکبال» از پرآوازه‌ترین آثار او می باشند.
در نوزدهمین دوره انتخاب کتاب سال در سال ۱۳۷۹ کتاب «پیوند شعر و موسیقی آوازی» نوشته حسین دهلوی٬ برنده جایزه کتاب سال شد.
او در سومین همایش چهره های ماندگار در سال ۱۳۸۲ به عنوان «چهره ماندگار» معرفی شد.
فعالیت حرفه ای :
پیش از انقلاب:
دهلوی در سال ۱۳۳۹ از هنرستان عالی موسیقی در رشته آهنگسازی دانش‌آموخته شد. پس از درگذشت استاد صبا در سال ۱۳۳۶ رهبری ارکستر شماره یک اداره هنرهای زیبا که بعداً «ارکستر صبا» نامیده شد به دهلوی واگذار شد. این ارکستر از زمان گش
ایش تلویزیون ایران در سال ۱۳۳۷ به صورت هفتگی در تلویزیون به اجرای برنامه پرداخت.
حسین دهلوی، در سال ۱۳۴۱ به ریاست هنرستان موسیقی ملی برگزیده شد و تا فروردین ۱۳۵۰ این سمت را عهده‌دار بود. او خود در دوره دوم هنرستان رشته‌های تئوری موسیقی ایران، تلفیق شعر و موسیقی، فرم موسیقی ایران، هارمونی و ارکستر را شخصاً آموزش می‌داد. در این سال، وی برای سفر دو ساله مطالعاتی به آلمان و اتریش رفت.
پس از انقلاب:
دهلوی از سال ۱۳۵۶ تصنیف اپرای مانا و مانی را به مناسبت
سال جهانی کودک (۱۹۷۹) آغاز کرد. ساخت این اثر دو سال به طول انجامید که پس ازانقلاب ۱۳۵۷ ایران به خاطر محدودیت‌های استفاده از صدای خواننده زن تا به حال به اجرا درنیامده (در بخشی از اپرا، یک دزد بره یک دختر کوچک را می‌رباید و دخترک که صاحب بره بوده به جنگل می‌رود و آواز می‌خواند) و تنها موسیقیِ سازیِ آن در خرداد ۱۳۷۹ با تلاش و رهبری علی رهبری با ارکستر فیلارمونیک اسلواکی در براتیسلاوا اجرا و ضبط شده‌است.
نوآوری در موسیقی:
دهلوی در زمینه نوآوری در موسیقی ایرانی تلاش‌های زیادی داشته‌است. تدوین متد تمبک به وسیله او و جمعی دیگر از جمله حسین تهرانی،مصطفی پورتراب، فرهاد فخرالدینی و هوشنگ ظریف برای بهبود جایگاه تمبک در موسیقی ایرانی و آسان‌سازی
آموزش این ساز، توجه به ساختسنتور کروماتیک برای جبران مشکل کوک این ساز برای استفاده در ارکستر از جمله این مواردند.
موسیقی فیلم:
حسین دهلوی، در زمینه موسیقی فیلم هم فعالیت داشته‌است که البته بیشتر برای فیلم‌های مستند، نقش مشاور و انتخاب‌کننده موسیقی را بر عهده داشته و در تیتراژ فیلم‌ها، از او به نام مستعار «فریبا» یاد شده‌است. دهلوی برای چند فیلم مستند از ابراهیم گلستان مانند یک آتش (چشم‌اندازها)، موج و مرجان و خارا، و گنجینه‌های گوهر و همچنین فیلم هفده روز به اعدام اثر هوشنگ کاووسی موسیقی نوشته‌است.
نودمین زادروز:
در گفتگویی که سوسن اصلانی همسر حسین دهلوی در اردیبهشت ۹۵ با روزنامه شرق داشت از نامساعد بودن حال خالق مانا و مانی و عدم توجه مسئولان فرهنگی و هنری به وی خبر داد.
هومن دهلوی، فرزند حسین دهلوی در نودمین زادروز او در گفتگویی با بی‌بی‌سی گفت که حسین دهلوی به دلیل بیماری فراموشی دیگر چیزی از گذشته به یاد نمی‌آورد. برای نودمین زادروز دهلوی هیچ برنامه خاصی در ایران سازماندهی نشد و تلاش‌های هومن دهلوی، که او نیز در خارج از ایران به فعالیت در زمینه آهنگسازی مشغول است برای اجرای دوباره بخشی از آثار پدرش به جایی نرسید.
آثار:
نخستین اثر ارکستری دهلوی به نام «سبک بال» در سال ۱۳۳۲ و در دستگاه شور ساخته شد. کنسرتینو برای سنتور و ارکستر، یکی از بخش‌های این آلبوم، نتیجه همکاری مشترک دهلوی با فرامرز پایور است. آثار بعدی دهلوی مانند «گفتگوی دل در شور» (۱۳۳۶) و «فروغ عشق» در آواز اصفهان از تجربیات ارزشمند وی در تلفیق شعر و موسیقی ایرانی به‌شمار می‌روند.
دهلوی همچنین قطعاتی از ابوالحسن صبا را نیز برای ارکستر تنظیم کرده‌است. «به یاد صبا» (۱۳۳۷)، برگرفته از قطعه به یاد گذشته در آواز دشتی، شوشتری (۱۳۳۸)، چهارمضراب برای ویولن و ارکستر و نغمه ترک (براساس قطعه دوضربی بیات ترک) از آن ج
مله‌اند.
برخی از آثار چاپ‌شده دهلوی شامل پارتیتور آهنگ‌های او به نام‌های دوئو سنتور در سه‌گاه، شورآفرین در شور برای ارکستر، چهارنوازی مضرابی در آواز اصفهان، سوئیت بیژن و منیژه (بر اساس اشعار حکیم ابوالقاسم فردوسی) برای ارکستر زهی، بیژن و منیژه برای ارکستر سمفونیک (۸ بخش) و سرباز برای آواز گروهی و ارکستر می‌شود.
یکی از مهم‌ترین آثار حسین دهلوی کتاب پیوند شعر و موسیقی آوازی است که حاصل بیش از ۴۰ سال تجربه وی در تلفیق موسیقی با شعر است و جایزه کتاب سال را بدست آورد.
آخرین کوشش او در زمینه کارهای جمعی موسیقی ملی، پایه‌گذاری ارکستر مضرابی است که با همکاری ۶۶ نفر از نوازندگان سازهای مضرابی ایرانی تشکیل شد و در سال ۱۳۷۲ به روی صحنه رفت.
حسین دهلوی در سال ۱۳۸۲ به عنوان چهره ماندگار مورد تقدیر قرار گرفت.
از دیگر کارهای حسین دهلوی می‌توان شورآفرین در ابوعطا برای ارکستر، چهارنوازی مضرابی آواز اصفهان، فانتزی برای تار و ارکستر و فانتزی برای گروه تمبک و ارکستر را نام برد.
منابع:
- وب‌گاه حسین دهلوی
- مستند استاد حسین دهلوی در یوتیوب
- مستندی درباره حسین دهلوی
- نود سالگی حسین دهلوی، استاد موسیقی ارکسترال ایران، بی‌بی‌سی فارسی ۹ مهر ۱۳۹۶
- تقدیر محمدرضا شجریان از حسین دهلوی، پایگاه خبری تحلیلی فردا، ۱۶ اسفند ۱۳۸۹
